De spagaat voor medewerkers.

Een verzuchting die je regelmatig van medewerkers hoort: "ik heb er zo de buik van vol: iedere keer willen "ze" wat anders, maar ik moet ook nog mijn eigen werk doen!!" Herkenbaar??

Het citaat is een goede illustratie van de spagaat waar medewerkers in kunnen zitten. In veel organisaties is veranderen aan de orde van de dag. Het is dan wel belangrijk dat de beslissers zich goed bewust zijn van het absorptievermogen van hun medewerkers. Ik heb de stellige indruk dat dit punt vaak over het hoofd gezien wordt.

Veranderingen komen in de beleving van de medewerkers bovenop hetgeen al op hun bordje ligt. In praktische zin is dat natuurlijk vaak ook zo. Zwart-wit gesteld: kiezen medewerkers voor de verandering, dan lijdt hun werk eronder en kiezen ze voor hun werk dan lijdt het veranderingstraject eronder. In beide gevallen is zowel "de baas" als de medewerker ontevreden.

De vraag die voorligt, is wie feitelijk de prioriteiten stelt. Eerlijk gezegd vind ik dat de eerste verantwoordelijkheid hier ligt bij de leidinggevenden. Op het hoogste niveau kaderstelling en daaronder het invullen van de kaders en het aansturen van de bijbehorende uitvoeringsprocessen. Gebeurt dat niet dan komt de medewerker in de beschreven spagaat en is de kans groot dat hij altijd de verkeerde keuze maakt.

Je ziet dit verschijnsel in bedrijven, maar wellicht nog sterker bij overheden. Bij die laatste is er naast de uitvoeringsorganisatie ook nog een politiek-bestuurlijke organisatie. Een kenmerk van de besluitvorming op dat niveau is dat deze vaak losstaat van de mogelijkheden van uitvoering. Je ziet het bij gemeenten, maar ook op rijksniveau speelt het. Kijk maar naar de hoeveelheid wetten die eigenlijk niet worden uitgevoerd of gehandhaafd. Bij bedrijven heeft dit verschijnsel regelmatig tot gevolg dat er ontslagen vallen. Directeuren of managers die aan de kant worden gezet omdat afgesproken doelen of gewekte verwachtingen niet worden gehaald of waargemaakt. Het rare is dat je hier echter vaak niks mee oplost, omdat de spagaat van de medewerker blijft bestaan.

Natuurlijk is het zo dat het vrijwel onmogelijk is om het probleem van de spagaat voor altijd en voor 100% op te lossen. Toch zijn er grote verbeteringen mogelijk. Dat vraagt om heldere doelen, die herkenbaar zijn of gemaakt worden voor alle niveaus in de organisatie. Doelen (en subdoelen) waar mensen zich aan kunnen verbinden. Daarnaast is het van groot belang om een open discussie te voeren over de balans tussen het werk dat door moet gaan en de veranderingen die men wil. Als dit laatste gebeurt, zijn er wederzijds geen verrassingen en zal blijken dat er meer mogelijk is dan betrokkenen denken of suggereren. Vervolgens is het de kunst om de met elkaar gemaakte afspraken ook daadwerkelijk na te komen. En dus niet "even tussendoor" weer een verandering door willen voeren. Dan krijgen medewerkers pas echt "de buik vol".

Vergelijk het met het eten van mosselen (recept zie hieronder). Je kunt er best een flinke pan van op, maar als je er dan nog een paar MOET opeten, kun je er flink ziek van worden. Misschien een wat plastische vergelijking, maar het maakt wel duidelijk dat je de juiste maat moet weten. Dat geldt voor jezelf, voor de mensen waar je leiding aan geeft en wederzijds.