Bijna wekelijks lees je in de krant wel een bericht over een wethouder die in de problemen is geraakt en het veld moet ruimen. De oorzaken zoals ze vermeld worden, zijn zeer divers: van foutief declaratiegedrag en ongewenste intimiteiten tot grote politieke en/of bestuurlijke verschillen van mening binnen het college van burgemeester en wethouder of met de gemeenteraad.

Complexe omgeving

Nou biedt de eerlijkheid wel te zeggen dat het werken als bestuurder van een gemeente een baan is in een zeer complexe omgeving, die overigens ook nog niet al te goed betaald wordt. Je hebt op de eerste plaats te maken met de burgers, die van alles willen en moeten en waar ze vaak ook recht op hebben. Je bent verantwoording verschuldigd aan de gemeenteraad en je werkt in een college van burgemeester en wethouders dat uit personen van verschillende partijen is samengesteld. Daarin heeft elk dus ook zijn eigen belangen en is het sluiten van compromissen van het grootste belang.

Een wethouder heeft bovendien te maken met een organisatie, die de zaken die politiek gewenst worden, tot stand moet brengen. Dit is een heel lastig punt, want zwart-wit geredeneerd, kun je zeggen dat de politiek zich vooral bezighoudt met het "willen", terwijl de ambtelijke organisatie zich vooral richt op het "kunnen". Het zal iedereen duidelijk zijn dat "willen" en "kunnen" niet altijd 100% op elkaar aansluiten. Sterker nog, er zit vaak een grote kloof tussen die twee. En de wethouder is degene die dit in aan een gemeenteraad moet uitleggen en verantwoordelijk is richting burgers. Ga er maar aanstaan.

Expertise

Daar komt nog bij dat wethouders, zeker als ze nieuw zijn, bijna nooit beschikken over voldoende kennis, kunde en ervaring om alle facetten van hun portefeuille goed te beheersen. Dat maakt hen afhankelijk van vooral de ambtelijke organisatie. Wat echter nog lastiger is, is het feit dat je als wethouder, wel vanaf dag 1 de volle bestuurlijke verantwoordelijkheid hebt. Het is dan ook cruciaal dat, zeker nieuwe wethouders of zittende wethouders die een nieuwe portefeuille krijgen, zich de tijd verschaffen om voldoende basiskennis op te bouwen.
Daarbij pleit ik er ook voor dat ze zich niet alleen vanuit de organisatie laten bijspijkeren op de diverse vakgebieden van hun portefeuille. Om die vakinhoudelijkheid zit namelijk een hele schil van vaardigheden en inzicht. Een externe deskundige kan hierbij heel goed van dienst zijn.

Vaardigheden en inzicht

Naast kennis zijn andere vaardigheden misschien nog wel belangrijker om een goede wethouder te worden en te blijven. Die vaardigheden hebben vooral te maken met hoe "het in een organisatie werkt": ambtelijk en bestuurlijk. Men moet niet schromen om zich ook hierbij te laten ondersteunen door een externe deskundige. In de gesprekken met deze deskundige kunnen vragen aan de orde komen als:

• Waarom wil ik wethouder zijn?
• Wat drijft mij?
• Wat wil ik bereiken?
• Hoe kan ik mijn positie helder houden en verstevigen?
• Waarom ervaar ik op bepaalde punten, bij mijn collega bestuurders of ambtenaren, weerstand?
• Hoe houd ik mijn bestuurlijke verantwoordelijkheid voldoende gescheiden van de ambtelijke uitvoering?
• En zo meer...

Door dit soort vragen te stellen en er met de deskundige over te spreken, leer je, stap voor stap om valkuilen tijdig te zien en te ontwijken. Ook de dialoog hierover intern is van groot belang.

In dit verband wil ik een grote valkuil voor een wethouder nog benoemen en dat is de soms sterke neiging zich t.o.v. de ambtelijke organisatie en de ambtelijke top op te stellen als manager en niet als bestuurder. Heel gevaarlijk!!Een wethouder loopt het grote risico dat hij op die manier niet meer voldoende vrij richting collega bestuurders en vooral de gemeenteraad, verantwoording kan afleggen. Het is een kunst om voldoende voeling met de organisatie te hebben en toch je rol als bestuurder zuiver te houden.

Externe valkuilen

Naast de interne valkuilen die ik hiervoor beschreef, zijn er uiteraard ook externe valkuilen. Dat kan gaan om de manier van zich presenteren naar burgers of pers, maar ook om de manier waarop de gemeente wordt vertegenwoordigd in allerlei overlegorganen. Daarnaast zijn er en dat is een lastig onderwerp, diverse verleidingen. Heus de verleidingen, zo links en rechts zijn groot. Het kan gaan om persoonlijke relaties, aangeboden lokkertjes of voordelen om zelfs om regelrechte pogingen tot omkoping. Voor je het weet zit je met een groot probleem. Lees de kranten er maar op na.

Het is verstandig je hiervan bewust te zijn en je er bij voorbaat tegen te wapenen. Ook bij dit bewustwordingsproces is het zinvol je extern te laten ondersteunen. Maak het ook bespreekbaar binnen het college van burgemeester en wethouders en meld mogelijke verleidingen daar ook. Uiteindelijk ben je zelf verantwoordelijk, maar anderen kunnen je helpen er goed mee om te gaan.

Bij die anderen behoort nadrukkelijk ook een externe deskundige. Het kost wat geld en een doorlooptijd van enige maanden, maar het is de investering waard. Samen met de tips voor je opstelling richting interne organisatie leer je jezelf, zonder vroegtijdig te struikelen, je te ontwikkelen tot de wethouder waar jouw gemeente recht op heeft.

Vegetarisch vlees

Het kopje boven deze alinea is dezelfde als de titel van deze blog. Het lijkt een rare vergelijking. Ik leg het uit. In Nederland heb je personen die zich een "vegetarische slager" noemen. Het beroep dat deze persoon uitoefent, heeft niets te maken met "slagerij" en de persoon is ook geen slager. In een slagerij verwerkt men vlees van geslachte dieren en niet een of andere vleesvervanger. Ik vind de naam "vegetarische slager" dan ook ongeloofwaardig. Je verkoopt of vlees, of vegetarische producten. Allebei goed, maar wees duidelijk. Die tip geef ik ook aan wethouders en zeker nieuwe wethouders. Wees duidelijk in wie je bent en wat je wilt en zorg dat je geloofwaardig bent. Ga dus, in de vergelijking, geen "vegetarisch vlees" verkopen.

Hieronder een recept dat volledig vegetarisch is.