Geen vlees en geen vis

Professionaliteit

Een lastig begrip: professionaliteit. Je kunt zeggen dat je een vak hebt geleerd en dat je daarom een professional bent. Het begrip kan echter ook breder getrokken worden. Dat is echter vooral gevoelsmatig, want leg maar eens uit wanneer iemand, los van zijn vakbekwaamheid, een professional is of niet. Of, aan welke kenmerken moet iemand voldoen om als professional gezien en gewaardeerd te worden.

Zelfs in de keuken van een restaurant doet zich dit probleem soms voor. Het gaat dan niet om de professionaliteit t.a.v. het koken als zodanig. Laten we er vanuit gaan dat de koks vakbekwaam zijn en vanuit die optiek ook professioneel werken. Dat zegt echter nog niet meteen alles over de professionaliteit van de keuken als geheel. Die wordt bepaald door het bredere begrip professionaliteit zoals ik in de eerste alinea aangaf. Deze vorm van professionaliteit wordt bepaald door hoe de keuken is georganiseerd. Zijn de doelen die gesteld worden voor iedereen helder? Kent iedereen zijn verantwoordelijkheden binnen het geheel? Is er sturing, coördinatie en controle op het juiste moment en het juiste kwaliteitsniveau? Is het proces goed georganiseerd; van inkoop tot het uitlaten van de laatste gast? Etc.
Iedereen snapt dat de laatste vorm van professionaliteit van een heel andere orde is dan de eerste. In het ene geval spreek je meer van vakbekwaamheid – niet onbelangrijk uiteraard – en in het andere geval management.

Competenties.

Eind jaren '60 van de vorige eeuw beschreef Lawrence J. Peter het zogenaamde "Peter Principle". Kort gezegd is de stelling: Iedereen is geneigd te groeien naar zijn niveau van incompetentie. Iedereen kent hier voorbeelden van (of is er misschien zelf een.....??). Denk aan de prima functionerende voorman, die het als ploegbaas niet redt, of de uitstekende controller, die als manager van de financiële afdeling volledig de plank misslaat.
In beide gevallen zijn het professionals die uitstekend werken op hun vakgebied en het daarbij passende niveau.

Het gaat fout als ze "stijgen" naar het niveau van het brede begrip professional. Kennelijk passen de, overigens prima competenties waar ze in hun oude functie over beschikten, niet bij het hogere niveau waarop ze moeten gaan werken. In de termen van Lawrence J. Peter kun je dan zeggen dat ze op het nieuwe niveau, incompetent zijn.

Frustratie

Vaak al heel snel gaan zaken, bij een dergelijke promotie, fout lopen en ontstaat er kritiek. Het eerste dat gezegd wordt is dat de betreffende persoon een gebrek aan professionaliteit heeft. Dat wordt als een verwijt gezegd en door de betrokkene ook zeker zo ervaren. Is dat eerlijk? Nee, natuurlijk niet! De promotie is door alle partijen met enthousiasme ontvangen en men is er met de beste bedoelingen aan begonnen.
Vragen die gesteld moeten worden bij een dergelijke promotie zijn:
- Hebben we ons ervan vergewist dat de betrokkene voldoende extra competenties heeft om de stap op de carrièreladder te zetten?
- Hebben we gekeken naar zijn groeicapaciteit en zijn mogelijkheid nieuwe competenties te verwerven?
- Hebben we betrokkene voldoende ondersteund en gefaciliteerd om de nieuwe functie goed te kunnen invullen? Zijn we bereid hem/haar te blijven ondersteunen?
- Is duidelijk dat het draagvlak voor betrokkene in de nieuwe situatie bij de medewerkers voldoende is? Zijn zij bereid hem te ondersteunen.

Eerlijkheid

De bovenstaande vragen zijn nogal confronterend; dat besef ik. Het is echter wel keihard zo, dat als dit soort vragen niet allemaal een positief antwoord opleveren, je de betrokkene niet moet promoveren. Je roept, als je het toch doet, alleen maar onheil over je af. Daarbij is de oneerlijkheid vaak dat de schuld van het falen, wel bij de betrokken medewerker wordt gelegd. Hij heeft immers een gebrek aan professionaliteit!! Nee, er is onzorgvuldig met hem omgegaan. Je kunt hem hooguit verwijten dat zijn zelfbeeld niet juist was, maar dat blijkt ook pas achteraf.

Je ziet dit soort medewerkers best wel vaak in organisaties. Ze moeten alle zeilen bijzetten en vaak worstelen om overeind te blijven in de steeds voortdurende kritiek die er op hen is. Dat leidt tot voorzichtigheid en handelen vanuit het behoud van het eigen hachje. Heel begrijpelijk. In het gunstigste geval ontstaat er een soort status quo waarbij de manier van werken "geen vlees en geen vis" wordt. Ontslaan of verplaatsen binnen de organisatie "Is ook zo wat!" dus modderen we maar aan en accepteren we de suboptimale prestatie.

Om het te voorkomen, vormen eerlijkheid en openheid naar elkaar toe de cruciale factor. In gesprekken met elkaar is veel ellende te voorkomen of is er misschien nog het nodige te herstellen. Daarvoor moet je misschien wel over een drempel heen stappen. Als je dat lastig vindt, is het geen schande om er hulp bij te zoeken. Ik zou die hulp graag bieden.

Het recept van vandaag, of eigenlijk zijn het er meerdere, zijn zowel te gebruiken bij vlees als bij vis, maar ze zijn ook bij vegetarische gerechten heel lekker. Ook als voorafje met lekker knapperig stokbrood, gegarandeerd een succes. Een brede inzetbaarheid dus. Het hangt van de competentie van de kok af, hoe lekker ze worden.