Zou jij maden eten?

Nieuwe, te ambitieuze plannen

Overal ter wereld worden insecten gegeten. Bij ons in Nederland is het meestal toeval: een vlieg die tijdens het fietsen je mond binnenvliegt en die je doorslikt of het wormpje in de bloemkool dat je niet eens ziet, maar dat wel in je maag terecht komt. We merken er niks van. Veel mensen op de wereld zijn voor het binnen krijgen van de noodzakelijk voedingsstoffen tenminste voor een deel afhankelijk van insecten. Zo werden tijdens de overheersing van Cambodja door de Rode Khmer, in gebieden met voedseltekort, zelfs vogelspinnen gegeten. Gefrituurd weliswaar, maar toch!!

Wat houdt ons tegen om bewust insecten te eten? Heel kort denk ik dat er twee redenen zijn:

We hebben voldoende andere mogelijkheden om onze voedingsstoffen binnen te krijgen en er is een angst, zelfs afkeer van het onbekende (het “griezelige”).

Griezelige veranderingen in een organisatie.

Dit gedrag kom je in de basis ook tegen bij veranderingen in een organisatie. Mensen redeneren, parallel aan het bovenstaande, als volgt: We hebben al zoveel mogelijkheden en weer veranderen betekent nog niet dat het beter wordt.

Soms is het nodig om dit soort patronen te doorbreken. Ik heb het dan niet over kleine veranderingen of bijstellingen, maar over grote noodzakelijk geachte veranderingen. Het probleem is dat dit vanuit de optiek van het management of het bestuur van een organisatie wel gezien wordt; vaak ook op een hoog abstractieniveau.

Een plan is meer dan een verhaal.

Hieruit ontstaat een plan. Nou moet het nog aan de organisatie verteld worden. Gloedvol staat “de baas” het verhaal aan de medewerkers te vertellen. Daarbij gaat hij er impliciet vanuit dat iedereen het snapt; hij snapt het immers ook!

Zelf voordoen

Vervolgens gaat iedereen naar zijn werkplek, doet een plas en het bleef zoals het was. Misschien wat zwart-wit, maar ik denk voor iedereen herkenbaar. De gehele of gedeeltelijke mislukking is als het ware ingebouwd. Het succes van de uitvoering van een plan zoals ik bedoel, hangt, zeker in de beginfase, voor het allergrootste deel af van de manier waarop erover gecommuniceerd wordt. Daarnaast is voorbeeldgedrag van de leiding nodig. Als je, in de beeldspraak van de insecten, wilt dat mensen maden eten, kun je niet zelf biefstuk blijven eten.

Communicatie

Naast goede communicatie, zodat iedereen op zijn niveau weet van het waarom en het hoe, is voorbeeldgedrag cruciaal. Als dat er niet is, is een gewenste verandering ongeloofwaardig. Het plan dat je hebt opgesteld, hoe goed het ook is, zal dan in praktische zin blijken veel te ambitieus te zijn. Dat is inhoudelijk jammer, maar leidt bij alle betrokkenen tot frustraties. Die werk je niet zo maar weer weg; je blijft er nog lang last van houden.

Dit betekent dus dat je jouw ambitie als manager niet alleen vanuit inhoud of vanuit de door jou gedachte noodzaak, kunt vormgeven, maar dat je nadrukkelijk ook rekening moet houden met de patronen, mogelijkheden en beperkingen van een organisatie.

Olievlekwerking

Als het nodig is dat mensen maden gaan eten, zul je duidelijk moeten maken waarom die noodzaak er is. Dat vraagt veel uitleg en een geleidelijk proces van verandering en gewenning. Als je daarbij een aantal voorlopers kunt vinden, die in jouw voorbeeldgedrag meegaan, zal er een olievlekwerking ontstaan. Dat is een krachtig mechanisme voor verandering. Zo werkt het in de basis, in een organisatie ook.

Hieronder een recept voor een van de meest traditionele recepten uit de Hollandse keuken: oliebollen. Als je wilt, kun je de krenten en rozijnen die je eventueel toevoegt, vervangen door maden.