Ontlopen van verantwoordelijkheid

Een probleem herkennen en het erkennen ervan, betekent nog niet direct dat het probleem ook daadwerkelijk zal worden opgelost. Er zijn vaak bekende patronen van waaruit, in elk geval optisch, de eigen belangen het beste worden gediend. Vanuit zo'n situatie een probleem oplossen, kan heel goed betekenen dat de bekende patronen doorbroken moeten worden. Dat wil men niet, dus wordt het probleem genegeerd. In zo'n geval gaat het eigen belang boven het belang van de organisatie en het resultaat dat bereikt moet worden. Feitelijk wordt daarmee de eigen verantwoordelijkheid ontlopen.

Ik ben ervan overtuigd dat iedereen hiervan voorbeelden kan bedenken. Denk maar eens aan Harry, de hardwerkende administrateur bij een gemeente. Hij zit al jaren op dezelfde plek binnen de organisatie. Zelf zegt hij daarvan: "Ik behoor al zo'n beetje tot het meubilair!" Hij kent alles en iedereen en heeft, zegt hij met trots, als meerdere reorganisaties overleefd. Wat hij bedoelt, is dat hij zijn eigen vaste patronen gedurende vele jaren heeft kunnen vasthouden. Dat doet hij vanuit eigen belang en omdat hij zo'n deskundige en hardwerkende collega is, krijgt hij er ook de ruimte voor. Je hoort Harry pas op het moment dat er door een reorganisatie of verandering, ook voor hem iets zal gaan veranderen. Zo lang het anderen betreft, is hij vol lof over de plannen; raken ze hem, dan haalt hij alles uit de kast om zijn eigen positie en eigen belang veilig te stellen. Op zo'n moment is hij, figuurlijk gesproken, ineens allergisch voor noten of voor gluten. Hij ontloopt zijn verantwoordelijkheden binnen het geheel van de organisatie en kijkt alleen naar zijn eigen belang. Hij zit prima op zijn plek en wil dat nog jaren volhouden zonder zichzelf aan te passen.

Misschien hebben we het zelf ook wel eens gedaan. Het is vaak niet eens alleen maar onwil, er zit ook een factor onmacht bij. Het aantal smoesjes om dit te verbergen is legio.

Als bij voorbeeld iemand echt een allergie heeft voor noten of voor gluten heeft, is dat heel lastig en in een aantal opzichten ook gevaarlijk. De omgeving is genoodzaakt hier rekening mee te houden. Bij de smoesjes die men soms gebruikt om de eigen onmacht in een organisatie te verbloemen, kun je een parallel trekken met de uitspraken over een echte allergie. Met name geldt dit voor het absolute karakter van de uitspraak. De omgeving kan vaak niet anders dan die uitspraak accepteren, ook al weet of voelt men van binnen wel dat het eigenlijk om een smoesje gaat.

Net als bij een echte allergie moet er met dit gedrag voorzichtig en zorgvuldig worden omgegaan. Voor het bereiken van een goed resultaat is het van groot belang dat medewerkers ondersteund worden bij het overwinnen van hun onmacht om bestaande patronen te doorbreken en het eigen belang ondergeschikt te maken aan de belangen van de organisatie om de gewenste doelen te bereiken.

NOTEN

Noemen: Doelen moeten duidelijk zijn voor iedereen in de organisatie en resultaten moeten worden benoemd.

Opvolgen: Iedereen moet zich binden aan de gestelde doelen en resultaten. Daarvoor moet er duidelijkheid zijn over ieders rol, positie en functioneren.

Toepassen: Het is zaak dat er door het management gezorgd wordt voor een veilige omgeving waarvan openheid, duidelijkheid naar elkaar en respect, de kenmerken zijn. Pas dan kan iedereen zich met overgave inzetten en de gemaakte afspraken, binnen de gestelde kaders invullen.

Evalueren: Smoesjes op het niveau van: "ik ben allergisch voor noten..." zijn dan niet meer nodig of kunnen omgebogen worden (".....in principe"). Het resultaat zal verbeteren en mensen gaan zich steeds meer op hun gemak voelen bij het nemen van verantwoordelijkheid. Evalueren en het geven van feedback spelen hierbij een cruciale rol.

Nazorg: Aan de hand van de informatie uit de evaluatie en feedback, kan bijgestuurd worden en ervoor worden gezorgd dat medewerkers goed op elkaar blijven afgestemd.

Hieronder een recept van een glutenvrij gerecht. In al zijn simpelheid, heel lekker en zonder smoesjes. Er zitten géén noten in en ook voor mensen met een glutenallergie is het geschikt.